Een ongelijkwaardige relatie waarin één van beide partners alles bepaalt, is niet alleen ongezond — het is beklemmend. Toch is deze dynamiek niet altijd direct zichtbaar. Ook in mijn praktijk zie ik stellen waarin de verhoudingen jarenlang ongemerkt zijn verschoven. En eerlijk? Soms zien de partners het zelf niet eens meer.
De één bepaalt alles. De ander heeft nauwelijks nog een stem. Je weet niet eens meer hoe het begon. Maar langzaam veranderde de sfeer. Je voelt je niet meer vrij, niet meer gelijkwaardig – en misschien ook: niet meer geliefd.
Hoe herken je ongelijkwaardigheid in je relatie?
Vaak begint het met een gevoel dat moeilijk onder woorden te brengen is.
🟢 Je ziet er tegenop om naar huis te gaan.
🟢 Je voelt je beklemd of gevangen.
🟢 Je merkt dat je jezelf aan het kwijtraken bent.
🟢 Alles draait om de ander en jij blijft je aanpassen.
Herken je jezelf hierin? Stel jezelf dan de volgende vragen:
- Moet je toestemming vragen voor gewone dingen zoals geld uitgeven, sporten, werken of met vrienden afspreken?
- Wordt jouw mening of grens regelmatig genegeerd of belachelijk gemaakt?
- Lijkt het alsof jij altijd ‘moeilijk doet’?
- Is er weinig ruimte voor jouw emoties, ideeën of behoeftes?
- Word je ‘nee’ zelden gerespecteerd?
- Is je wereld kleiner geworden sinds je in deze relatie zit?
Ongelijkwaardigheid is niet altijd schreeuwend of agressief. Soms is het stil, subtiel, vermomd als zorg of logica. Maar onthoud dit: controle is geen liefde.
Controle is vaak gebaseerd op angst, gebrek aan zelfvertrouwen, trauma’s uit het verleden. Liefde is gebaseerd op wederkerigheid, vrijheid en respect.
Waarom zie je het vaak pas laat?
Wat het zo ingewikkeld maakt, is dat deze patronen geleidelijk ontstaan. Zeker als je uit een onveilige gezinssituatie komt, kan de relatie aanvankelijk zelfs aanvoelen als een redding of bevrijding. Langzaam raak je verstrikt in dezelfde dynamiek als vroeger.
Je wordt als een kikker die langzaam opwarmt in het water tot je doorhebt dat je gekookt wordt. Het bewustzijn komt vaak pas als je merkt dat je alles hebt ingeleverd.
Kan deze situatie veranderen?
Ja, gelukkig wel. Maar alleen als beide partners bereid zijn om te kijken, te luisteren en te leren.
Wat daarvoor nodig is:
- Inzicht in de dynamiek en vooral: in je eigen gedrag
- De moed om te luisteren zonder je te verdedigen
- Erkenning van elkaars gekwetstheid
- Een veilige setting waarin beide stemmen evenveel waard zijn
- Eventueel: hulp van buitenaf
In de ongezonde dynamiek zit je samen gevangen en om er samen uit te komen heb je elkaar heel hard nodig om ingesleten patronen te ontmaskeren en te doorbreken.
In therapie zie ik de eerste positieve signalen vaak in kleine dingen:
- Een partner die ‘nee’ zegt en gehoord wordt.
- Een moment waarop iemand durft te zeggen: “Ik voel me klein bij jou.”
- Of dat zinnetje dat alle deuren opent: “Ik ben bang dat ik je kwijtraak.”
Want onder controle zit meestal angst. En waar angst wijkt, kan liefde groeien.
Wat als mijn partner niet wil of niet kan veranderen?
Soms is er geen ruimte voor zelfonderzoek. De ander ontkent dat er iets mis is. Of projecteert alle schuld op jou.
Dan komt er een punt waarop jij moet kiezen:
Blijf ik pleasen, hopen, uitleggen of trek ik een grens, uit liefde voor mezelf en de ander?
In sommige gevallen is afstand nodig. Tijdelijk, of definitief.
Checklist voor de overheersende partner
Soms weet je als dominante partner niet dat jij de ruimte van de ander beknot. Maar als je meerdere van deze punten herkent, is het tijd voor reflectie:
- Jij weet meestal wat het beste is
- Je ergert je als je partner zelfstandig iets beslist
- Je uit vaak kritiek en zegt dingen als “Dat slaat nergens op” of “Je stelt je aan”
- Je wilt inspraak over tijd, geld en contacten van je partner
- Je voelt je ongemakkelijk als je partner iets anders wil dan jij
- Je vindt jezelf logisch, maar de ander ervaart je als dwingend of koud
Waar komt dat vandaan?
Vaak uit angst: om verlaten te worden, om te falen, om jezelf kwijt te raken. Door controle probeer je je veilig te voelen, maar je duwt de ander juist verder weg.
Wat ik zelf heb geleerd
In mijn eigen huwelijk heb ik geleerd hoe belangrijk het is om elkaar ruimte te geven.
Vroeger vond ik het lastig dat we zo verschillend waren in hobby’s en interesses. Ik wilde mijn man het liefst altijd aan mijn zijde. Maar nu zie ik: die verschillen zijn juist waardevol evenals de ruimte en vrije tijd die we elkaar gunnen.
We delen genoeg (onze tuin, onze kleinkinderen, ons geloof, samen op een terrasje), maar we hoeven niet alles samen te doen. En daardoor voelt wat we wél delen als een bewuste keuze; niet als plicht, maar als plezier.
Bijbels perspectief: liefde, respect en gelijkwaardigheid
In Efeziërs 5 schrijft Paulus:
“Mannen, heb je vrouw lief, zoals Christus de gemeente heeft liefgehad.”
“Vrouwen, heb ontzag voor je man.”
Wat hier staat, is geen blauwdruk voor hiërarchie.
Het is een uitnodiging tot wederkerigheid
Tot liefde die zichzelf niet zoekt.
Tot respect dat de ander laat opbloeien.
Een huwelijk waarin de één mag floreren, omdat de ander hem of haar draagt.
Wat kun je doen als je een ongezonde dynamiek in je relatie herkent?
Als jij de onderdrukte partner bent:
- Zoek iemand met wie je eerlijk kunt praten
- Onderzoek of je oude patronen herhaalt
- Stel kleine grenzen en bouw aan je zelfvertrouwen
- Zoek hulp: relatietherapie, coaching, geestelijke begeleiding
Als jij merkt dat je controle uitoefent:
- Stel jezelf de vraag: waar ben ik bang voor?
- Ga het gesprek aan zonder verdediging
- Oefen met loslaten en vertrouwen
- Vraag hulp om je patronen te begrijpen
Je bent niet je gedrag, maar een mens met pijn die gehoord mag worden. Schade kan hersteld worden. Maar alleen als jij de eerste stap durft te zetten
Reflectievraag:
Welke vorm van ruimte ontbreekt er het meest in jouw relatie — en durf je daar woorden aan te geven?